آغاز به کار اجلاس عمومی اتحادیه اروپایی اسلامی علماء و تئولوگهای شیعه
سومین اجلاس عمومی – سراسری اتحادیه اروپایی اسلامی علماو تئولوگهای شیعه تحت عنوان « نقش عالمان دینی اسلام در تبیین اعتدال و عقلانیت اسلامی » طی دو روز در مرکز اسلامی هامبورگ و به ریاست آیة الله سید عباس حسینی قائم مقامی برگزار گردید . در افتتاحیه این اجلاس نخست آیة الله رضا رمضانی به عنوان ریاست کمیته اجرایی اجلاس سوم ، ضمن خوشامد گویی به حاضرین، گزارشی از روند اجرایی اجلاس و اقدامات انجام گرفته ارائه داد و با تسلیت شهادت
حضرت امام هادی (ع) را تسلیت گفت. وی که به عنوان نماینده مرجعیت شیعه سخن می گفت به جایگاه و نقش آن حضرت در فرهنگ سازی دینی اشاره نموده و گفت:
“با مطالعه زیارت جامعه کبیره که یادگار امام هادی علیه السلام است به جایگاه واقعی امام و نقش او برای ایجاد وحدت بین مسلمانان پی می بریم. امام زبان قرآن است و همانطور که در تعابیر مختلف آمده است امام نقش محوری در وحدت بین مسلمانان دارد. شناخت و معرفت به امام وظیفه اوّل ماست و سپس محبت ، و بعد از آن عهد و پیمان و در آنگاه اطاعت از امام یک تکلیف است .”
ایشان در بخش دیگری از سخنانش ضمن تقدیر و تشکر از زحمات کلیه مسئولین و هیئت رئیسه سابق افزود:
“این اتحادیه پس از تاسیس تا به حال دوران تثبیت خود را می گذراند و از الان باید فعالیت های خود را در بخشهای مختلف گسترش دهد. عالمان شیعه باید بدانند که وظایف مهمی بر عهده آنها گذارده شده است . هر کدام از ما یک مسئولیت فردی و یک مسئولیت جمعی داریم. مسئولیت جمعی تاثیرگذاری بیشتری از مسئولیت فردی دارد . هدایت و ارتقاء سطح فکر و معنویت و اخلاق مردم مسؤولیت علماست. وظیفه دینداری و پاسخ به سؤالات دینی مردم بر عهده روحانیت است. در روایات آمده است اگر بدعتی در دین ایجاد شد عالمان دین موظفند آن را به مردم بگویند. وظیفه عالمان دین شناخت اعتدال و حرکت در چهارچوب اعتدال و عقلانیت است. عقلانیت دینی به این معناست که ما برای تمام سوالات و شبهات دینی پاسخ و استدلال عقلانی ارائه دهیم. عالمان دین باید با توجه به آموزه های اهل بیت (ع) و با تفقه، فهم دقیق و جامعی از دین به دست آورند و بعد در حوزه ی کاری خود به ترویج دین بپردازند. این اتحادیه می تواند در این راستا نقش بسیار مهم و سازنده ای را داشته باشد. اتحادیه اروپایی علماء بستر مناسبی برای شناخت ظرفیت هاست. اگر ظرفیتها خوب شناسایی شوند و ما در کنار یکدیگر قرار بگیریم به فضل الهی می توانیم اقدامات مثبت و بسیار بزرگی برای جامعه بشری انجام دهیم. “
پس از آن اجلاس به ریاست آیة الله قائم مقامی رسماً آغاز گردید. قائم مقامی در سخنرانی افتتاحیۀ خود ضمن اشاره به ظرفیت های ویژه اتحادیه به عنوان تنها تشکل رسمی و سراسری شیعیان در اروپا و نیز تلاش هایی که در جهت انجام مراحل قانونی ثبت اتحادیه و تثبیت آن در اروپا صورت گرفته است ، به بیان برخی از مبانی نظری ای که انگیزه های اولیه مؤسسان این اتحادیه را تشکیل می دهد پرداخت و با تأکید بر استقلال اتحادیه بع عنوان تشکلی فراملیتی ، فراقومی و غیر سیاسی گفت :
« در نگاه ما ، مسلمانان عضوی از جامعۀ اروپایی هستند و از همین رو بسیار تلاش کردیم تا همین ایده را در نامگذاری اتحادیه انعکاس دهیم تا به همگان بقبولانیم که ” اسلامی و اروپایی ” باید به صورت وصف اتحادیه در نظر گرفته شود و نه به صورت ظرف! و به همین دلیل به جای « اتحادیه اسلامی علماء و تئولوگهای شیعه در اروپا » عنوان « اتحادیه اروپایی اسلامی علماء وتئولوگهای شیعه » را برگزیدیم و الحمد لله اینک این مفهوم و این عنوان کاملاً پذیرفته شده و جا افتاده است. اتحادیه اروپایی اسلامی علماء و روحانیون شیعه ، یک اتحادیۀ کاملاً مستقلّ است که هم بر اساس ماهیت آن که در اساسنامه مورد تصریح قرار گرفته و هم به گواهی عملکردش ، کاملاً از هر گونه وابستگیِ سیاسی ، ملیتی ، قومی و گروهی پیراسته است . این اتحادیه تشکلی فراگیر است که با ظرفیت کم نظیری که در سراسر منطقۀ اروپا دارد می تواند و باید جامعۀ شیعیان را با تمام تفاوت ها و تکثر ها یی که دارند نمایندگی نماید . »
رییس هیئت مؤسس اتحادیه اروپایی اسلامی علماء و تئولوگهای شیعه در ادامۀ سخنان خود به موضوع عقلانیت و اعتدال و نقش عالمان دینی در بسط و توسعۀ آن پرداخت و یادآور شد :
« شیعه یک فرقه خاصّ و یا یک گروه مذهبی جدای از جماعت و جامعۀ مسلمانان نیست بلکه جریانی در متن جامعۀ اسلامی است که بر مبنای مَدرَس ( گفتمان ) عترت و اهل بیت پیامبر (ص) ، عمیقاً بر قرآن و سنت نبوی (ص) وفادار می باشد .
گذشته از بررسی و تحلیل های نظری و فکری ، بررسی های تاریخی به وضوح نشان می دهد که التزام به «عقلانیت دینی » در مواضع و رویکردهای فکری و اعتقادی ، و مشی بر اساس «اعتدال » و دوری از رفتارهای افراطی در عمل ، از ویژگی ها و نشانه های بارز و غالب پیروان اهل بیت (ع) بوده است .
در میانه دو جریان سکولار و متحجر که اولی بر جدائی “عقل و عرف ” از دین و دومی بر حذف و نفی “عقل ” از دین تأکید دارد ، وفاداری بر عنصر ” عقلانیت دینی ” و تبیین روشمند و قاعده مند حضور “عقل و عرف بشری ” در مجموعه منابع و معارف دین ، از سوی مَدرَس (گفتمان) اهل بیت (ع) ، ویژه گی ای افتخار برانگیز است که باید به تفصیل از آن سخن گفت و بی تردید برای مخاطبان جهانی اسلام نیز بَس شنیدنی و پر جاذبه خواهد بود.
در ذیل عقلانیت ، اعتدال در رفتار و عمل نیز ویژه گی و مشخصه مهم دیگری است که بر مبنای آن می توان و باید میزان وفاداری و سازگاری عمل و رفتار ما شیعان را با آموزه های اهل بیت (ع) مورد سنجش و داوری قرار گیرد.»
وی در تعریف اعتدال دینی گفت:
« نیاز های انسان نیازهایی متکثر و متفاوت است و همانگونه که اگر یکی از این نیازها نادیده گرفته شده و پاسخگویی به آن تعطیل گردد، در جامعیت و کمال شخصیت انسان اختلال ایجاد می شود. از دیگر سو نیز اگر پاسخگویی به بعضی از نیازها آنچنان فزونی یابد که موجب کاستی و نقص در پاسخگویی و ادای حق دیگر نیازها گردد، نتیجه آن آسیب و اختلالی است که در شخصیت انسان پدید می آید. در اعتقاد ما ، “دین” با ایجاد تعادل میان تمام نیازهای انسان و در نظر گرفتن همه عناصر شخصیت او ، پاسخی کامل به این نیازها ارایه می دهد. بنابراین مهمترین و اصلی ترین پیام دین برای انسان ایجاد تعادل و توازن بمنظور رشد و شکوفائی ( ظهور) شخصیت کامل انسانی اوست.
می دانیم که تفسیر های های مختلفی از دین وجود دارد و برای داوری میان درستی این تفسیرها باید از معیارهایی عقلانی و بین الاذهانی ( یعنی قابل فهم برای همه اذهان – منطبق با عقل جمعی ) جستجو کرد. هرگونه تفسیری از دین که شخصیت جامع انسان را نادیده بگیرد و به جای ایجاد تعادل و توازن ، فقط به برخی نیازهای او توجه کرده و برخی را فدای برخی دیگر کند ، با ” حقیقتِ بایسته و اصیلِ دین” انطباق پذیر نیست. ” دین ” که مهمترین رسالتش ایجاد تعادل و توازن در انسان است ، خود نمی تواند فاقد تعادل و توازن باشد.» وی با انتقاد از نظریه اسلام سیاسی که همه آموزه ها و معارف اسلامی را تحت سیطره و غلبه سیاست و کسب قدرت قرار می دهد ، آنرا با حقیقت اسلام و آموزه های اهل بیت(ع) بیگانه دانست و افزود:
« جریان موسوم به ” تکفیری ها ” امروز مصداق و نمونه ای روشن و در عین حال تأسف بار از این ” افراط گرایی دینی ” در جهان اسلام می باشند و بارها گفته ام واژه ” تکفیری ” واژه مناسبی برای نامبردن از این جریانهای افراطی و خشو.نت طلب نیست. چراکه گویا به آنان حق داده ایم که اگر کسی ” کافر” بود باید به قتل برسد! در حالیکه حتی اگر به آنان حق دهیم که مخالفان فکری و عقیدتی خویش را ” کافر” بنامند _ که البته قطعا چنین حقی ندارند!_ ولی به چه دلیل به خود حق می دهند که کافران را به قتل برسانند و یا مورد آزار و خشونت قرار دهند؟ آیا قرآن و سنت جز برای دفع خشونت و در مقام دفاع که یک اصل روشن عقلائی است ، اجازه إعمال خشونت داده اند؟ هرگز ، هرگز!»
وی در پایان نسبت به اثر رفتار کژفهمان و سوء استفاده کنندگان هشدار داد و گفت :« وظیفه ما عالمان و مبلغان دینی علما و روحانیون است که با معرفی ساختار متعادل و عقلانی دین از تبدیل اسلام وشیعه به یک فرقه جلوگیری نماییم و آنرا به قدرتی برای بسط صلح و همزیستی جهانی تبدیل نمائیم. محتوای عقلانی دین ، آن را برای مخاطب جهانی فهم پذیر می نماید و به میزانی که از آن محتوای عقلانی کاسته شود و بر عناصر خودساخته و تفسیر های شخصی افزوده گردد از قدرت تفاهمی و در نتیجه از امکان مخاطبة (گفتگو و ارتباط ) جهانی آن کم کرده ایم. و اتحادیه اروپائی اسلامی علما و روحانیان شیعه امید دارد با اتکا به آموزه های عقلانی و اعتدالی اهل بیت(ع) به نیکی به وظیفه روشنگری خود عمل نمایند.»
پس از پایان مراسم افتتاحیه ، بحث از موضوعات اعلام شده اجلاس و برگزاری انتخابات هیئت رئیسه آغاز شد.